بررسی جنبه‌های بلاغی در مرثیۀ محتشم کاشانی

صور گوناگون خیال در همۀ زبان‌ها و دوره‌ها، زمینۀ اصلی شعر را نشان می‌دهد. شاعر با بهره از زبان وصفی یا مجازی و به فراخور مضمون مورد نظر خود در انواع شعر طبع‌آزمایی می‌کند. یکی از مضامین مهمّ شعری، مرثیه است که در سوگ کسان یا در مصیبت ائمۀ معصومین علیهم السّلام به ویژه امام حسین(ع) و یاران او سروده شده است. محتشم کاشانی پرآوازه‌ترین مرثیه‌سرای شیعه در دورۀ صفوی است و سبک جدیدی در سرودن اشعار مذهبی به وجود آورد که الگوی شاعران پس از او نیز قرار گرفت. مسألۀ مورد مطالعه در این نوشتار بررسی جنبۀ زیبایی‌شناسی از نظر میزان کاربرد صور خیال در مرثیۀ محتشم به روش تحلیلی توصیفی و هدف از تحقیق تبیین علّت تأثیرگذاری و ماندگاری این مرثیه است. نتیجۀ تحقیق میزان قابل ملاحظه‌ای از تصویرسازی‌های محتشم را با به ‌کارگیری شگردهای ادبی صور خیال نشان می‌دهد به گونه‌ای که بیتی خالی از این صور و آرایه‌ها نیست؛ از آن میان، استعاره سپس تشبیه بیش‌ترین کاربرد و مجاز، کنایه و تشخیص به نسبت برابر در برجسته‌سازی تصاویر به کار رفته و چنین می‌نماید که غیر از مضمون، استفاده از صوری چون استعاره و تشبیه از علل عمدۀ شهرت و تأثیرگذاری شعر محتشم است.